Przetrwają najżyczliwsi

Brian Hare i Vanessa Woods w książce „Przetrwają najżyczliwsi: Jak ewolucja wyjaśnia istotę człowieczeństwa?” wskazują, że wbrew powszechnemu przekonaniu o ewolucyjnym przetrwaniu najmocniejszych, to ci najbardziej skłonni do przyjaźni i współpracy mają większe szanse na przeżycie. To właśnie dzięki współpracy rozwija się cała wspólnota, a pragnienie dominacji i bycia silniejszym może prowadzić m.in. do zwiększenia poziomu stresu, osłabienia odporności oraz negatywnego wpływu na liczbę potomstwa.

Przedstawione w książce wyniki badań potwierdzają hipotezę samoudomowienia, w myśl której proces domestykacji, czyli udomowienia zwierząt, jest nie tylko wynikiem aktywności ludzkiej, ale również efektem zachowań i cech dzikich zwierząt, które sprzyjają temu procesowi. Innymi słowy, nie tylko ludzie wybierają i hodują określone zwierzęta, ale również te zwierzęta same w pewien sposób „wybierają” życie w pobliżu ludzi i wykazują cechy, które ułatwiają im współżycie z człowiekiem. Hipoteza ta sugeruje, że relacja między ludźmi a udomowionymi zwierzętami jest bardziej złożona niż tradycyjnie sądzono, i że proces ten może być wynikiem wspólnej ewolucji obu stron. Co więcej, proces samoudomowienia dotyczy również sam w sobie… gatunku ludzkiego, który ewoluował „nagradzany” za przyjazne zachowania, które stały się podstawą naszego rozwoju i w efekcie dominacji nad innymi, mniej skłonnymi do przyjaźni formami życia.

Dychotomia przyjaźni

Naszą „supermocą” jako gatunku ludzkiego jest umiejętność komunikacji, która pozwala nam m.in. korzystać z wiedzy poprzednich pokoleń czy rozwijać kulturę i naukę. Komunikacja umożliwia nam współpracę i rozwój w obszarach niedostępnych dla innych gatunków. Jest nią w szczególności komunikacja niewerbalna, pozwalająca na odczytywanie emocji, co umożliwia nam zrozumienie złożonych sytuacji społecznych i wysoki poziom współpracy.

Jednakże to samo przyjazne nastawienie wobec członków grupy społecznej może prowadzić do dehumanizacji „innych”, wzmacniać strach i agresję oraz wywoływać zachowania ksenofobiczne wobec tych, którzy są z danej grupy wyłączeni. Przykłady takiego zachowania można znaleźć zarówno w historycznych aktach ludobójstwa oraz współczesnych konfliktach, jak te w Rwandzie, Kongu czy na Ukrainie, jak i w codziennych sytuacjach życiowych.

Wnioskiem z przedstawionych w książce badań jest konstatacja, że człowiek ma zdolność do okazywania przyjaźni, współczucia i pomocy swojej grupie społecznej, ale również do wyrafinowanego okrucieństwa i przemocy wobec obcych. Istotną rolę w tym procesie odgrywa samokontrola, która pozwala nam hamować niepożądane emocjonalne reakcje, a także umiejętność odpowiedniego zarządzania emocjami grupy.

“Przetrwają najżyczliwsi” to fenomenalna lektura wskazująca na ewolucyjne przyczyny ludzkich zachowań, dzisiejszych konfliktów i polityki, która zamiast łączyć, woli dzielić. Świadomość tych mechanizmów pozwala lepiej zarządzać sobą, przewodzić innym, obalać menedżerskie mity i budować głębokie, zdrowe relacje. Życzymy mnóstwa inspiracji i wszelkiej… życzliwości. To po prostu jest nam pisane i – zwyczajnie po ludzku – nam się opłaca!